image: l. Dorota Pundyk, m. Alicja Jabłonowska r. Zuzanna Gonnera @ Park Kasprowicza Stettin Poland summer 2024. An Event by Olga Dąbkiewicz. foto: by Paweł Rura courtesy of Dorota Pundyk. imagofeminae autumn 2024 XLI.

The Necessity of a Cultural Institution in Villa Quistorp Stettin/ Poland. Founding a New Museum.

by Zuzanna Gonera (Antropologist) & Dorota Pundyk (Art Historian) Poland

An Essay

Johannes Quistorp was a Szczecin entrepreneur and philanthropist. He was born on November 14, 1822 in Greifswald. He came to Szczecin to do his military service. After completing it, he decided not to return to his hometown, but to stay in Szczecin. In 1850, he founded his company Johs Quistorp & CO. Five years later, he bought chalk deposits and opened a cement plant in Lubin, producing Portland cement, which was popular at the time. He began his charitable activities at that time. He built 150 apartments for his employees, created a social fund, and banned work on Sundays. He continued his work in Szczecin.

“It is not the money that has me, it is I who have the money” (“Nicht das Geld hat mich, sondern Ich habe das Geld”) – this was the motto that Johannes followed in his life. He was an evangelical who took the values ​​of his religion to heart. He also helped decorate churches, for example he donated figures of St. Peter and Paul to the Church of Peace in Szczecin (currently the Church of St. Stanislaus Kostka). Johannes Quistorp also contributed to the expansion of Szczecin. In 1871, together with his friends, he founded the Westend company and they began building houses just behind the Wilhelm Fortress (currently the Łękno estate). In 1890, construction began on the Neu Westend estate (currently Pogodno). Johannes Quistorp also made sure that the apartments and houses could be reached by public transport. He made every effort to build a horse tram depot near Westend, and a train station near Neu Westend. In 1869, on the centenary of the birth of the poet Ernst Moritz Arndt, a square with a monument to him was opened. Then more and more trees were planted, paths were created, benches were placed, so that a real park was created. In 1908, Johannes' son, Martin, donated the arranged park to the city. Earlier, in May 1904, the Quistorp Tower was opened to the city's residents, which was a monument to the activity of

Johannes. After Johannes' death in May 1899, Martin continued his father's charitable work. In 1924, he donated the area now known as Jasne Błonia to the city. Johannes Quistorp, his wife and children lived in the Westend housing estate they had created on today's Wojska Polskiego Street. Johannes' villa still stands today. Until recently, it housed an ambulance service, which has now gained a new location and plans have been made to put the villa up for sale. In recent years, we have noticed great interest among the residents of Szczecin in the activities of the Quistorp family. Graves in the Bethanien cemetery have been found and restored, and exhibitions, tours, lectures and other events are being organized. A film presenting Johannes' life and work has been made. In this regard, we believe that the activities of Johannes and Martin Quistorp are exceptional and deserve respect. Recently, we solemnly celebrated the 202nd anniversary of Johannes Quistorp's birth. Inspired by these activities, Sabina Wacławczyk and Dorota Pundyk decided to create a petition to the Marshal of the West Pomeranian Voivodeship, Olgierd Geblewicz, to ask for the establishment of a cultural institution in the former Quistorp house. So far, over 1,200 signatures have been collected from residents of Szczecin, as well as from other cities in Poland and Germany. Signatures are collected both traditionally (collecting signatures on pieces of paper during walks on Jasne Błonia) and electronically - on the Internet. The curiosity of the interviewees is pleasing. Some of them do not know anything about the Quistorp family. Others are knowledgeable and are looking for opportunities to find out more. They are eager to hear information about the Johannes Quistorp Facebook page, and ask where they can watch the film. Of course, we provide the interviewees with all kinds of information. Other residents of the city help in collecting signatures, who come in costumes created after those worn in the 19th century.

Nicola Stegmann, Johannes' great-great-granddaughter, is also a great supporter of this initiative, and she follows the activities in Szczecin with interest. Other members of the Quistorps family are also supporters of this campaign and support the activists. Johannes and Martin Quistorps were active not only in Szczecin or Lubin. Traces of their activities can also be found in Międzyzdroje, Szklarska Poręba, Wolgast, Ueckermünde – Berndshof, Ducherow, Greifswald, and in Sagard on the island of Rugia. Their activities connect Polish and German Pomerania, and residents of both countries can find many models of good conduct in their activities. For Szczecinians, the Quistorps are simply figures associated with our city and region.

image: l. Zuzanna Gonnera & r. Dorota Pundyk in Stettin / Poland. foto: courtesy of Zuzanna Gonnera. imagofeminae XLI

autumn 2024

Konieczność instytucji kulturalnej w Villa Quistorp Stettin/ Polska. Utworzenie nowego muzeum.

Autorzy: Zuzanna Gonera (antropolog) Dorota Pundyk (historyk sztuki) Polska

Esej

Johannes Quistorp był szczecińskim przedsiębiorcą i filantropem. Urodził się 14 listopada 1822 roku w  Greifswaldzie. Przyjechał do Szczecina, aby odbyć służbę wojskową. Po jej ukończeniu postanowił nie wracać do swojej miejscowości, lecz pozostać w Szczecinie. W 1850 roku założył swoją firmę Johs Quistorp & CO. Pięć lat później kupił złoża kredy i otworzył cementownię w Lubinie, produkującą popularny wtedy cement portlandzki. Już wtedy rozpoczął działalność charytatywną. Wybudował 150 mieszkań dla swoich pracowników, stworzył fundusz socjalny, zakazał pracy w niedzielę. Swoją pracę kontynuował w Szczecinie.

28 listopada 1869 roku dokonano otwarcia szpitala Bethanien. Powstawały kolejne budynki, oddziały męskie i żeńskie. Otwarto szkołę dla biednych dziewcząt, która nazywała się Ernestinenhof. W 1873 roku sporządzono akt darowizny, w którym Johannes przekazał szpital Bethanien w zarząd korporacji, dodatkowo opłacił kilka łóżek, aby zawsze były dostępne dla biednych ludzi. Inicjatorką powstania szpitala zapewne była żona Johannesa, Wilhelmina. Minna ciężko chorowała i po wyzdrowieniu obiecała sobie, że dołoży wszelkich starań, aby pomagać ludziom biednym, pozbawionym pomocy innych osób i ciężko chorym. Na pomoc ludziom ubogim zwracał również uwagę młodszy brat Johannesa, Wilhelm. Działał on w stowarzyszeniu Inner Mission, które za cel stawiało sobie resocjalizację i pomoc młodzieży, aby w przyszłości mogli oni samodzielnie zarabiać na swoje utrzymanie.

„To nie pieniądze mają mnie, to ja mam pieniądze” („Nicht das Geld hat mich, sondern Ich habe das Geld”) – takim mottem Johannes kierował się w swoim życiu. Był ewangelikiem mocno biorącym sobie do serca wartości wyznawanej przez siebie religii. Pomagał też w ozdabianiu kościołów, przykładowo podarował figury św. Piotra i Pawła do Kościoła Pokoju w Szczecinie (obecnie kościół św. Stanisława Kostki).

Johannes Quistorp przyczynił się także do rozbudowy Szczecina. W 1871 roku wraz z przyjaciółmi założył spółkę Westend i rozpoczęli oni budowę domów tuż za Twierdzą Wilhelm (obecnie osiedle Łękno). Od 1890 roku rozpoczęto budowę osiedla Neu Westend (obecnie Pogodno).

Johannes Quistorp dbał również o to, aby do mieszkań i domów, dało się dojechać komunikacją publiczną. Dołożył wszelkich starań, aby w pobliżu Westendu powstała zajezdnia tramwaju konnego, a w pobliżu Neu Westend stacja kolejowa.

image: Olga Dąbkiewicz @ Park Kasprowicza an Event by Olga Dąbkiewicz Stettin Poland summer 2024  foto: by Marek Fiszer. imagofeminae autumn 2024 XLI.

W 1869 roku, na stulecie urodzin poety Ernsta Moritza Arndta, otworzyć skwer z jego pomnikiem. Następnie sadzono coraz więcej drzew, tworzono alejki, ustawiano ławki, aby powstał prawdziwy park. W 1908 roku syn Johannesa, Martin, przekazał miastu urządzony park. Wcześniej w maju 1904 roku dla mieszkańców miasta otworzono Wieżę Quistorpa, która była pomnikiem działalności Johannesa.

Po śmierci Johannesa w maju 1899 roku, Martin kontynuował działalność charytatywną ojca. W 1924 roku sprezentował miastu teren obecnie znany jako Jasne Błonia.

Johannes Quistorp wraz z żoną i dziećmi mieszkali na stworzonym przez siebie osiedlu Westend przy obecnej ulicy Wojska Polskiego. Willa Johannesa stoi do tej pory. Do niedawna znajdowało się tam pogotowie ratunkowe, które obecnie zyskało nową siedzibę i powstały plany wystawienia willi na sprzedaż.

W ostatnich latach zauważamy wielkie zainteresowanie wśród mieszkańców Szczecina działaniami rodziny Quistorpów. Odnaleziono i odrestaurowano groby na cmentarzu Bethanien, organizowane są wystawy, wycieczki, wykłady i inne przedsięwzięcia. Powstał film przedstawiający życie i działalność Johannesa. W związku z tym uważamy, że działania Johannesa i Martina Quistorpów są wyjątkowe i zasługują na szacunek. Ostatnio uroczyście obchodziliśmy 202. rocznicę urodzin Johannesa Quistorpa.

Zainspirowane tymi działaniami Sabina Wacławczyk i Dorota Pundyk postanowiły stworzyć petycję do Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego Olgierda Geblewicza, aby poprosić o stworzenie w dawnym domu Quistorpów instytucji kultury. Do tej pory zebrano już ponad 1200 podpisów mieszkańców Szczecina, ale też innych miast Polski i Niemiec.

Podpisy zbierane są zarówno drogą tradycyjną (zbieranie podpisów na kartkach papieru podczas spacerów na Jasnych Błoniach) jak i elektroniczną – w internecie. Cieszy ciekawość rozmówców. Część z nich nie wie nic na temat rodziny Quistorpów. Inni mają wiedzę i szukają możliwości dowiedzenia się więcej. Chętnie słuchają informacji o stronie Johannes Quistorp na Facebooku, dopytują, gdzie można obejrzeć film. Oczywiście udzielamy rozmówcom wszelakich informacji. W zbieraniu podpisów pomagają inni mieszkańcy miasta, którzy przychodzą w ubiorach stworzonych na wzór tych, które były noszone w XIX wieku.

Wielką zwolenniczką tej inicjatywy jest również Nicola Stegmann, praprawnuczka Johannesa, która z zainteresowaniem obserwuje działania w Szczecinie. Inni członkowie rodziny Quistorpów również są zwolennikami tej akcji i wspierają działaczy.

Johannes i Martin Quistorpowie działali nie tylko w Szczecinie czy Lubinie. Ślady ich działań można znaleźć także w Międzyzdrojach, Szklarskiej Porębie, Wolgaście, Ueckermünde – Berndshof, Ducherow, Greifswaldzie, czy w Sagard na wyspie Rugii.

Ich działalność łączy Pomorze polskie i niemieckie, a mieszkańcy obydwu krajów mogą znaleźć w ich aktywności wiele wzorów dobrego postępowania. Dla Szczecinian Quistorpowie to po prostu postaci związane z naszym miastem i regionem.